Er zijn veel momenten voor rituelen. Elke dag maakt je kind kleine overgangen: van thuis naar school, van school naar de opvang, van de opvang naar thuis, van avondeten naar nog even spelen, van spelen naar slapen. Sta je bij die momenten als gezin even stil en koppel je er vaste gewoontes aan? Dan heb je een ritueel. Dat geeft je kind houvast, veiligheid en geborgenheid. Zo bouw je met kleine dingen elke dag aan een warm nest.

Elk seizoen, elk jaar
Je denkt bij een ritueel misschien in de eerste plaats aan bijzondere gelegenheden: hoe je de overgang van Oud naar Nieuw viert, een verjaardag met een versierde stoel, een lied en een feestje, het afscheid van meester of juf bij het einde van het schooljaar … Rituelen dienen immers om afscheid te nemen van een oude situatie en over te gaan naar iets nieuws. 

Elke dag, elke week
Het gezamenlijk ontbijt, de knuffel voor je kind naar school vertrekt, een gesprek op de rand van het bed over de voorbije dag, een verhaaltje voor het slapengaan, frietjes of pizza in de zetel op vrijdagavond … Gedurende de dag en de week maak je regelmatig overgangen. Je kan daar samen aandacht aan geven om structuur en rust te geven. Als je kind weet dat jij op vaste momenten tijd maakt, al is het maar een kwartiertje, dan is het gerustgesteld. Komen die vaste overgangsmomenten elke dag of wekelijks terug, dan worden ze een ritueel.

Elke ingrijpende verandering
Daarnaast zijn er ingrijpende veranderingen in je gezin waar je met een ritueel je kind een houvast kan geven. Zo verloopt de overgang van de ene situatie naar de andere vaak vlotter. Een broertje of zusje erbij bijvoorbeeld, waardoor je kind zijn plaats moet delen met iemand die helemaal nieuw is. Bovendien wordt je eerste kind op slag een ‘grote’ broer of zus. Dat betekent een grote aanpassing waar je best aandacht voor hebt. Een ander voorbeeld: je moet afscheid nemen van een zieke oma die sterft. Dan sta je stil bij die pijn en dat verdriet. Alleen al samen een kaarsje uitkiezen en aansteken, wanneer je kind oma erg mist, is een deugddoend ritueel. Soms beslissen ouders om uit elkaar te gaan. Een verwarrende periode voor een kind. Het doet goed om op zo momenten tijd te maken om samen te beleven wat dat betekent. Hoort er nog een verhuis bij, dan moet je kind ook nog afscheid nemen van een vertrouwde omgeving.

Waarom zijn rituelen zo belangrijk?
Veranderingen horen bij het leven. Maar voor een kind gaan veranderingen vaak gepaard met grote gevoelens zoals angst, verdriet, boosheid, blijdschap. Sta daarom stil bij die gebeurtenissen die voor je kind als heel nieuw aanvoelen. Dat zorgt ervoor dat je verbonden bent met elkaar en maakt je kind sterk om goed om te gaan met de verandering.

Welke rituelen heb jij in jouw gezin?
Elk gezin heeft zijn rituelen. Ze groeien vaak spontaan, onbewust en zijn heel eenvoudig. Het worden momenten van samenzijn die vaak van onschatbare waarde zijn. Ga eens na welke rituelen er al bestaan in jouw gezin: de kleine dagelijkse gewoontes, en op meer ingrijpende momenten. Wees je ervan bewust dat die gewoontes kostbaar zijn voor je kind en rust brengen in het drukke leven. Op die momenten weet je kind dat het er niet alleen voor staat en dat het op jou kan rekenen.

Laat nieuwe rituelen ontstaan
Heb je nood aan nieuwe rituelen? Dan kan dit je helpen om er iets moois van te maken:

• Een intens moment. Een ritueel kan veel tijd in beslag nemen, maar kan net zo goed kort en krachtig zijn. Het gaat om de kracht die het ritueel heeft, en niet zozeer de tijd die het duurt.
• Hou het begin en einde duidelijk en eenvoudig. Begin of eindig met een liedje, een knuffel, een muziekdoosje, een high five. Een eenvoudig verhaal trekt de aandacht en brengt rust.
• Maak het gezellig. Met z’n allen in de zetel, onder de dekens, met een muziekje of een kopje warme chocomelk.
• Samen-zijn. Laat je kind mee bepalen hoe een ritueel vorm krijgt en wanneer een ritueel nodig is.
• Niet alleen woorden zijn belangrijk. Een kind communiceert vaak met symbolen en die kan je gebruiken in je ritueel. Een doodgewone steen kan voor je kind heel kostbaar zijn, als je kind de steen kreeg bij het afscheid van een vakantievriendje. Schrijft je kind op die steen de naam van dat vriendje, dan wordt de betekenis nog krachtiger.
• Een doos als houvast. Een doos of koffertje kan letterlijk een houvast betekenen voor je kind bij een moeilijk moment. Het maakt niet uit welke doos het is, het gaat om wat jij er samen met je kind van maakt. Een herinneringsdoos bijvoorbeeld, met spulletjes die doen denken aan bijzondere tijden. Steek er postkaarten, vakantiesouvenirs, ticketjes, foto’s en brieven in. Of een heen-en-weerdoos. Die gaat de ene week mee naar papa en de andere week naar mama.
• Een muur van mooie herinneringen. Reserveer een stukje muur als familiemuur. Die hang je vol met foto’s van fijne familiemomenten en mensen die je na aan het hart liggen: grootouders, tantes, nonkels, nichtjes en neefjes.

Alles kan een ritueel worden
Een familie die elk jaar de overgang van winter naar lente viert met een wandeling onder vrienden en een kampvuur, een papa die zijn dochter tijdens de week-bij-de-mama elke dag een selfie stuurt, een verjaardagsboek waarin je elk jaar een nieuwe foto van de jarige toevoegt, op het Suikerfeest je buren trakteren met zoete lekkernijen om het einde van de ramadan te vieren. Je kunt zoveel rituelen bedenken waarmee je een band schept met anderen. Breng je ideeën maar in de praktijk!

Meer weten?
Deze tip is een samenwerking met EXPOO, het Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning en onderdeel van Kind en Gezin. EXPOO biedt op de website www.groeimee.be opvoedinformatie op maat van ouders.